Deep democracy
Een verslag van een Masterclass van Jitske Kramer
Gemaakt door Walter Klerks (walter.klerks@pentascope.nl)

In een mooi park, in een statig landhuis Noorderpoort waren 33 mensen bijeen om meer te weten hoe je zonder oordeel tot besluitvorming kunt komen. Deep Democracy, bedacht door Lewis en ontstaan in de jaren 90 na het afschaffen van de apartheid. In een tijd dat bedrijven in Zuid Afrika zich geheel moesten heroriënteren op zeggenschap in het bedrijf.

Jitske Kramer is door haar verhuizingen naar Groningen en weer naar het westen geïnteresseerd geraakt waarom zaken op verschillende plekken anders gaan en waarom daar spanning op zit. Dat was de basis voor de studie culturele antropologie. Door ervaringen in Afrika combineert ze nu veranderkunde met antropologie.

Zoals bij Deep Democracy hoort wordt begonnen met een check in. Uiteraard werd het zo nog niet genoemd, maar Jitske ging zoeken naar wat de mensen had bewogen te komen. Het doel erachter is dat je elkaar ontmoet als mensen, niet als functie. Eerst praten en luisteren, ruimte geven aan wat er te zeggen is.

Deep Democracy neemt de wijsheid van de minderheid mee in de beslissing van de meerderheid. Ik denk dat alle aanwezigen bij het zien van haaien voortaan ook denken aan de wijsheid die de haai bij zich heeft. Aan het proces dat ertoe heeft geleid dat de vis een vervaarlijke haai is geworden. Want dat was de mooie metafoor die Deep Democracy en Jitske gebruiken om te beschrijven wat er gebeurt met mensen die niet echt gehoord worden: van vissen met wijsheid verworden zij tot valse haaien met nog steeds dezelfde wijsheid, maar die steeds slechter te zien is. Laat het niet zover komen.

Deep Democracy gaat uit van de diversiteit, iedereen is anders, de mate waarin dat mag en hoe je die verschillen kunt benutten. Dit wordt inclusie genoemd.
Diversiteit is “being invited tot he party”
Inclusie is “being asked to join in and dance”
Het verschil werd direct voelbaar. De 8 principes van inclusie werden benoemd.

Deep Democracy richt zich op de liminale fase: de fase tussen A en B, de tijd die nodig is om te veranderen. De tijd van chaos tussen orde en herordening. Hoe gaat besluitvorming daarin? Door een baas die zegt hoe het moet, met z’n allen? Beide kan, maar waar kies je voor?

En toen kwam de ijsberg. De ijsberg die je steeds verder boven de zeespiegel wilt hebben, want hoe meer er boven water zit, hoe groter het gezamenlijke groepsbewuste is. Vanuit het gezamenlijke groepsbewuste maak je de beste besluiten. Alle wijsheid die onder water blijft zitten kan via de sabotage lijn leiden tot die vervaarlijke haaien die rond de ijsberg zwemmen!

Zo kwamen we bij principe 6: “Zoek actief naar het alternatief”, verworden tot “Zoek Harry”. Harry is die vreemde vogel die anders doet dan de anderen. Waarvan je vindt dat die normaal moet doen. De vraag is hoe reageer je om hem? Negeren? Er tegen verzetten? Erover roddelen? Vanuit Harry ontstaat vernieuwing. Wil je luisteren naar de wijsheid die Harry heeft?
Tijdens de oefening werd gevraagd in hoeverre jezelf een Harry bent, of je Harry’s kent en hoe je ze steunt? Massaal werd er in gesprek gegaan en werden de ansichtkaarten van Harry, de aparte, de vogel die op zijn kop tussen de andere vogels hangt, in de tas gestoken. En velen kijken voortaan anders tegen Harry aan.

Ook werd het eigen sabbotagetalent herkent naar aanleiding van het verhaal van de koning. De koning die besloot dat er alleen nog maar aardappels verbouwd gingen worden. Wellicht dat de deelnemers van de AVB zich nog het beste konden vinden in dit besluit. De andere reacties op de vraag wat men zou doen leken toch meer op nietsdoen, veel praten, allianties aangaan, sabotage plannen smeden en het sturen van anderen om de koning op andere gedachte te brengen.

En zo werd duidelijk wat autocratische besluitvorming met mensen doet. In Noorderpoort zwommen in eens een stuk meer haaien! Ook het feodale systeem kent zijn beperkingen met inspraakrondes, want nog steeds blijft veel potentieel onbenut.

Als haaien stortte men zich vervolgens op het heerlijke diner, waar volop werd nagepraat over de eigen ervaring met besluitvorming en Harry’s.

De essentie van Deep Democracy kwam goed aan het licht na de pauze toen een deel van de groep ‘theoretisch’ verder wilde en een deel van de groep wilde ‘doen’. Zonder dat men het eerst doorhad werd de besluitvorming gedaan op de Deep Democracy-manieren. Er werd achterhaald wat de minderheid, de mensen van het ‘doen’, nodig hadden om toch bij het tweede deel te blijven. In dit proces werd mooi duidelijk dat het zoeken naar wijsheid geduld vraagt, de eigen mening op de achtergrond plaatst en allerlei reacties oproept als weerstand tegen die ‘zeuren’, gaat niet snel genoeg en ergernis. Met het voorstel hoe door te gaan werden alle belangen verenigd en veerde het gemoed weer op. Er werd daarna inderdaad verder ingegaan op de theorie en er werd geëindigd met een oefening. De theorie leerde de 5 stappen hoe je het groepsbewuste zo groot mogelijk kon maken (waar het komen tot de keuze van vervolg na de pauze een mooie demo van was). De oefening leerde het effect van afstand nemen.

Daarna was het tijd om weer afstand te nemen door huiswaarts te keren en het geleerde mee te nemen in de eigen weerbarstige praktijk met haaien, aanvaringen met ijsbergen en veel te ontginnen wijsheid.